Psychopatia- co oznacza i czy można ją wyleczyć?

W ostatnich latach psychopatia stała się niezmiernie popularnym tematem w psychologii. Istnieje mnóstwo filmów i książek opisujących losy ludzi z tym zaburzeniem osobowości. Słowo to jest często używane, jednak nie wszyscy znają jego znaczenie.

Psychopatia najwcześniej opisana została przez  Filipa Pinela — „ojca współczesnej psychiatrii" jako manię bez delirium lub jako szaleństwo bez delirium. Pinel opisał przypadek pewnego arystokraty, który mimo pełnych zdolności intelektualnych i bardzo dobrego wykształcenia zachowywał się bardzo brutalnie i nie był w stanie znieść ograniczenia jego dążeń. Nie miał poczucia winy w związku ze swoimi uczynkami. Następny opis dał J. Prichard nazywając dzisiejszą psychopatię zwyrodnieniem moralnym, opisywał ją podobnie jak Pinel.

Termin PSYCHOPATIA wprowadził J. L. Koch w roku 1891. Obecnie używa się następujących terminów na określenie tego zjawiska:

-osobowość amoralna,

-osobowość antysocjalna ,

-osobowość dyssocjalna,

-osobowość asocjalna,

- osobowość socjopatyczna.

Pojęcie socjopatii powstało na początku lat 30-tych XX wieku w USA. Poniżej przedstawiono kryteria osobowości dyssocjalnej według ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems).
Kryteria diagnostyczne :

-nieliczenie się z uczuciami innych,

-lekceważenie norm,

-niemożność utrzymania związków,

-niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania agresji,

-niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia się (kary),

-skłonność do obwiniania innych.

Podobne kryteria przedstawia DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders- klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego):
DSM-IV

Antyspołeczne zaburzenie osobowości

Kryteria:

1. Utrzymujący się wzorzec braku poszanowania i pogwałcenia praw innych ludzi, pojawiający się po 15 roku życia, przejawiający się przynajmniej trzema z poniższych kryteriów:

-niezdolność do podporządkowania się normom społecznym opisującym zachowania zgodne z prawem, objawiająca się wielokrotnie dokonywanymi czynami stanowiącym podstawę aresztowania;

-wielokrotne dopuszczanie się kłamstw, używanie pseudonimów przestępczych lub oszukiwanie innych dla zysku albo przyjemności;

-impulsywność, niezdolność planowania;

-skłonność do rozdrażnienia i agresja wyrażająca się w notorycznych bójkach i napaściach;

 -brak troski o bezpieczeństwo własne lub innych;

 -brak odpowiedzialności, wyrażający się niezdolnością spełnienia wymogów zachowania w pracy zawodowej lub w dotrzymywaniu zobowiązań finansowych;

 -brak poczucia winy wyrażający się obojętnością lub racjonalizacją wyrządzania krzywdy, szkodzenia i okradania innych.

Jakie mogą być przyczyny osobowości nieprawidłowej? Najczęściej wyróżnia się istotny wpływ czynników społeczno-kulturowych (brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu/separacji, klimat emocjonalny poprzedzający rozwód, brak zainteresowania ze strony ojca, chwiejność rodzicielska, wczesne doświadczenia seksualne, zachowania antyspołeczne, ubóstwo materialne rodziny, modelowanie przez rodzica o cechach osobowości psychopatycznej, matka nadopiekuńcza lub odrzucająca, ADHD). Duży wpływ mają także czynniki genetyczne oraz fizjologiczne (zmiany w EEG, niedojrzałość mózgu, dysfunkcja układu limbicznego(sterującego emocjami i motywacją).

Pozostaje jeszcze jedno ważne pytanie: czy jest sposób, aby zmienić zachowanie psychopatów? W przypadkach rozpoznania psychopatii wraz z jej neuropsychologicznymi determinantami nie sposób w ogóle zakładać możliwości „naprawy" osobowości poprzez oddziaływania pedagogiczno-resocjalizacyjne. Należy zastanowić się nad rozwijaniem biomedycznych metod korekcji zachowania (farmakoterapia agonistami serotoniny, dopaminy i acetylocholiny).

Należy pamiętać, że nie wszyscy przestępcy to psychopaci i nie wszyscy psychopaci to przestępcy. Wielu z nich zdaje sobie sprawę z konsekwencji swoich zachowań. Ich zaburzenie przejawia się jednak w życiu prywatnym: nie są oni w stanie utrzymać długotrwałej relacji, nie odczuwają głębszych przyjemności, mają problem z rozróżnieniem dobra i zła.

Zainteresowanym tą tematyką mogę polecić książkę „Psychopaci są wśród nas” (autor: Robert D. Hare). Bardzo ciekawe są również zwierzenia Richarda Kuklińskiego, znanego amerykańskiego seryjnego mordercy. Po wpisaniu jego nazwiska na youtube.com otrzymujemy filmiki z polskimi napisami.